2. kniha Machabejcov

Biblia - Sväté písmo

(LXX - Grécky - LXX)

2Mach 1, 1-36

1 (LXX) τοις αδελφοις τοις κατ' αιγυπτον ιουδαιοις χαιρειν οι αδελφοι οι εν ιεροσολυμοις ιουδαιοι και οι εν τη χωρα της ιουδαιας ειρηνην αγαθην
1 (KAT) „Židovským bratom v Egypte pozdrav! Židovskí bratia v Jeruzaleme a v júdskej krajine želajú vám pokoj a blaho.

2 (LXX) και αγαθοποιησαι υμιν ο θεος και μνησθειη της διαθηκης αυτου της προς αβρααμ και ισαακ και ιακωβ των δουλων αυτου των πιστων
2 (KAT) Kiež vám dobre robí Boh a pamätá na svoju zmluvu s Abrahámom, Izákom a Jakubom, svojimi vernými služobníkmi!

3 (LXX) και δωη υμιν καρδιαν πασιν εις το σεβεσθαι αυτον και ποιειν αυτου τα θεληματα καρδια μεγαλη και ψυχη βουλομενη
3 (KAT) Nech vám všetkým dá ducha, aby ste ho ctili a plnili jeho vôľu veľkomyseľne a ochotne!

4 (LXX) και διανοιξαι την καρδιαν υμων εν τω νομω αυτου και εν τοις προσταγμασιν και ειρηνην ποιησαι
4 (KAT) Kiež otvorí vaše srdce zákonu a svojim príkazom a udelí vám pokoj!

5 (LXX) και επακουσαι υμων των δεησεων και καταλλαγειη υμιν και μη υμας εγκαταλιποι εν καιρω πονηρω
5 (KAT) Nech vyslyší vaše modlitby, zmieri sa s vami a neopúšťa vás v zlom čase!

6 (LXX) και νυν ωδε εσμεν προσευχομενοι περι υμων
6 (KAT) Tak sa ustavične modlíme za vás teraz,

7 (LXX) βασιλευοντος δημητριου ετους εκατοστου εξηκοστου ενατου ημεις οι ιουδαιοι γεγραφαμεν υμιν εν τη θλιψει και εν τη ακμη τη επελθουση ημιν εν τοις ετεσιν τουτοις αφ' ου απεστη ιασων και οι μετ' αυτου απο της αγιας γης και της βασιλειας
7 (KAT) za panovania Demetria, v stošesťdesiatom deviatom roku.“ „My, Židia, písali sme vám v rokoch vrcholného súženia, ktoré na nás doľahlo, keď odpadol Jason so svojimi prívržencami od svätej zeme a od kráľovstva.

8 (LXX) και ενεπυρισαν τον πυλωνα και εξεχεαν αιμα αθωον και εδεηθημεν του κυριου και εισηκουσθημεν και προσηνεγκαμεν θυσιαν και σεμιδαλιν και εξηψαμεν τους λυχνους και προεθηκαμεν τους αρτους
8 (KAT) Vypálili (chrámovú) bránu a vyliali nevinnú krv. My sme sa však modlili k Pánovi a boli sme vyslyšaní. Prinášali sme zápalné i suché obety, rozžali sme svetlá a predložili chleby.

9 (LXX) και νυν ινα αγητε τας ημερας της σκηνοπηγιας του χασελευ μηνος ετους εκατοστου ογδοηκοστου και ογδοου
9 (KAT) Tak aj vy slávte Dni stánkov v mesiaci kislev!

10 (LXX) οι εν ιεροσολυμοις και οι εν τη ιουδαια και η γερουσια και ιουδας αριστοβουλω διδασκαλω πτολεμαιου του βασιλεως οντι δε απο του των χριστων ιερεων γενους και τοις εν αιγυπτω ιουδαιοις χαιρειν και υγιαινειν
10 (KAT) Dané v stoosemdesiatom ôsmom roku.“ „Obyvatelia Jeruzalema a Júdska s veľradou i Júda želáme Aristobulovi, učiteľovi kráľa Ptolemea, pochádzajúcemu z pokolenia pomazaných kňazov, ako aj egyptským Židom zdravie a blaho!

11 (LXX) εκ μεγαλων κινδυνων υπο του θεου σεσωσμενοι μεγαλως ευχαριστουμεν αυτω ως αν προς βασιλεα παρατασσομενοι
11 (KAT) Bohom vyslobodení z veľkých nebezpečenstiev vzdávame nesmiernu vďaku tomu, ktorý tak mocne vystúpil proti kráľovi.

12 (LXX) αυτος γαρ εξεβρασεν τους παραταξαμενους εν τη αγια πολει
12 (KAT) On totiž vyhnal nepriateľov zo svätého mesta.

13 (LXX) εις την περσιδα γενομενος γαρ ο ηγεμων και η περι αυτον ανυποστατος δοκουσα ειναι δυναμις κατεκοπησαν εν τω της ναναιας ιερω παραλογισμω χρησαμενων των περι την ναναιαν ιερεων
13 (KAT) Lebo keď prišiel vojvodca so svojím vojskom, zdanlivo nezdolateľným, do Perzie, padli v chráme Naney. Naneini kňazi použili úskok.

14 (LXX) ως γαρ συνοικησων αυτη παρεγενετο εις τον τοπον ο τε αντιοχος και οι συν αυτω φιλοι χαριν του λαβειν τα χρηματα πλειονα εις φερνης λογον
14 (KAT) Antiochus totiž prišiel na to miesto aj so svojimi priateľmi pod zámienkou, že sa chce zosobášiť (s bohyňou), aby si tak mohol privlastniť poklady ako jej veno.

15 (LXX) και προθεντων αυτα των ιερεων του ναναιου κακεινου προσελθοντος μετ' ολιγων εις τον περιβολον του τεμενους συγκλεισαντες το ιερον ως εισηλθεν αντιοχος
15 (KAT) Naneini kňazi ich vyložili a keď vošiel sám s niekoľkými do obvodu svätyne, uzavreli chrám.

16 (LXX) ανοιξαντες την του φατνωματος κρυπτην θυραν βαλλοντες πετρους συνεκεραυνωσαν τον ηγεμονα και μελη ποιησαντες και τας κεφαλας αφελοντες τοις εξω παρερριψαν
16 (KAT) Ako (do neho) Antiochus vkročil, otvorili tajné dvere na povale, hádzali kamenie, a tak vodcu utĺkli. Rozkúskovali ich a hlavy povyhadzovali pred tých, čo boli vonku.

17 (LXX) κατα παντα ευλογητος ημων ο θεος ος παρεδωκεν τους ασεβησαντας
17 (KAT) Za to všetko nech je zvelebený náš Boh, ktorý vydal koristníkov (na skazu)!

18 (LXX) μελλοντες αγειν εν τω χασελευ πεμπτη και εικαδι τον καθαρισμον του ιερου δεον ηγησαμεθα διασαφησαι υμιν ινα και αυτοι αγητε σκηνοπηγιας και του πυρος οτε νεεμιας ο οικοδομησας το τε ιερον και το θυσιαστηριον ανηνεγκεν θυσιας
18 (KAT) Dvadsiateho piateho kisleva zamýšľame sláviť (pamiatku) očisty chrámu a pokladali sme si za povinnosť upovedomiť vás o tom, aby ste aj vy slávili Deň stánkov a Deň ohňa, lebo keď Nehemiáš postavil chrám a oltár, priniesol obety.

19 (LXX) και γαρ οτε εις την περσικην ηγοντο ημων οι πατερες οι τοτε ευσεβεις ιερεις λαβοντες απο του πυρος του θυσιαστηριου λαθραιως κατεκρυψαν εν κοιλωματι φρεατος ταξιν εχοντος ανυδρον εν ω κατησφαλισαντο ωστε πασιν αγνωστον ειναι τον τοπον
19 (KAT) Keď totiž odvádzali našich otcov do Perzie, vtedajší nábožní kňazi tajne vzali trochu z ohňa z obetného oltára a ukryli ho v dutine akejsi vyschnutej cisterny. Uschovali ho tak, aby nik nevedel o tom úkryte.

20 (LXX) διελθοντων δε ετων ικανων οτε εδοξεν τω θεω αποσταλεις νεεμιας υπο του βασιλεως της περσιδος τους εκγονους των ιερεων των αποκρυψαντων επεμψεν επι το πυρ ως δε διεσαφησαν ημιν μη ευρηκεναι πυρ αλλα υδωρ παχυ εκελευσεν αυτους αποβαψαντας φερειν
20 (KAT) Po uplynutí mnohých rokov zaľúbilo sa Bohu, aby perzský kráľ poslal Nehemiáša. On rozkázal potomkom kňazov, ktorí oheň ukryli, aby ho vyhľadali. A keď nám zvestovali, že nenašli oheň, ale iba hustú tekutinu,

21 (LXX) ως δε ανηνεχθη τα των θυσιων εκελευσεν τους ιερεις νεεμιας επιρραναι τω υδατι τα τε ξυλα και τα επικειμενα
21 (KAT) kázal im načerpať z nej a priniesť. Keď už boli obety pripravené, rozkázal Nehemiáš kňazom pokropiť tekutinou drevo a čo bolo na ňom položené.

22 (LXX) ως δε εγενετο τουτο και χρονος διηλθεν ο τε ηλιος ανελαμψεν προτερον επινεφης ων ανηφθη πυρα μεγαλη ωστε θαυμασαι παντας
22 (KAT) Tak sa aj stalo, a keď nadišla chvíľa, že zas zasvietilo slnko, ktoré bolo predtým za mrakom, zapálil sa veľký oheň, takže sa všetci divili.

23 (LXX) προσευχην δε εποιησαντο οι ιερεις δαπανωμενης της θυσιας οι τε ιερεις και παντες καταρχομενου ιωναθου των δε λοιπων επιφωνουντων ως νεεμιου
23 (KAT) Keď sa obeta dokonávala, kňazi a všetci prítomní sa modlili. Jonatán začínal a ostatní spolu s Nehemiášom odpovedali.

24 (LXX) ην δε η προσευχη τον τροπον εχουσα τουτον κυριε κυριε ο θεος ο παντων κτιστης ο φοβερος και ισχυρος και δικαιος και ελεημων ο μονος βασιλευς και χρηστος
24 (KAT) Modlitba znela takto: »Pane, (ty) Pán a Boh, stvoriteľ všetkých vecí, hrozný a silný, spravodlivý a milosrdný, ty jediný si Kráľ a dobrotivý,

25 (LXX) ο μονος χορηγος ο μονος δικαιος και παντοκρατωρ και αιωνιος ο διασωζων τον ισραηλ εκ παντος κακου ο ποιησας τους πατερας εκλεκτους και αγιασας αυτους
25 (KAT) jediný dobrodinca, jediný spravodlivý, všemohúci a večný, ktorý vyslobodzuješ Izrael zo všetkého zlého, ktorý si vyvolil našich otcov a posvätil si ich:

26 (LXX) προσδεξαι την θυσιαν υπερ παντος του λαου σου ισραηλ και διαφυλαξον την μεριδα σου και καθαγιασον
26 (KAT) prijmi túto obetu za všetok svoj izraelský ľud! Chráň a posväcuj svoj dedičný podiel!

27 (LXX) επισυναγαγε την διασποραν ημων ελευθερωσον τους δουλευοντας εν τοις εθνεσιν τους εξουθενημενους και βδελυκτους επιδε και γνωτωσαν τα εθνη οτι συ ει ο θεος ημων
27 (KAT) Zhromaždi nás, rozptýlených, vysloboď tých, ktorí sú v porobe u pohanov; zhliadni na potupených a zneuctených! Nech pohania spoznajú, že ty si náš Boh!

28 (LXX) βασανισον τους καταδυναστευοντας και εξυβριζοντας εν υπερηφανια
28 (KAT) Strestaj tých, ktorí nás vo svojej namyslenosti utláčajú a potupujú!

29 (LXX) καταφυτευσον τον λαον σου εις τον τοπον τον αγιον σου καθως ειπεν μωυσης
29 (KAT) Zasaď svoj ľud na svojom svätom mieste, ako sľúbil Mojžiš!«

30 (LXX) οι δε ιερεις επεψαλλον τους υμνους
30 (KAT) Kňazi potom spievali chválospevy.

31 (LXX) καθως δε ανηλωθη τα της θυσιας και το περιλειπομενον υδωρ ο νεεμιας εκελευσεν λιθους μειζονας καταχειν
31 (KAT) Keď už bola obeta strávená, rozkázal Nehemiáš vyliať zvyšok tekutiny na väčšie kamene.

32 (LXX) ως δε τουτο εγενηθη φλοξ ανηφθη του δε απο του θυσιαστηριου αντιλαμψαντος φωτος εδαπανηθη
32 (KAT) Keď sa tak stalo, plameň sa zapálil, ale strávilo ho svetlo, ktoré zažiarilo na oltári.

33 (LXX) ως δε φανερον εγενηθη το πραγμα και διηγγελη τω βασιλει των περσων οτι εις τον τοπον ου το πυρ εκρυψαν οι μεταχθεντες ιερεις το υδωρ εφανη αφ' ου και οι περι τον νεεμιαν ηγνισαν τα της θυσιας
33 (KAT) Táto udalosť sa rozchýrila; aj perzskému kráľovi oznámili, že na mieste, kde kňazi, ktorých potom odviedli do zajatia, ukryli oheň, ukázala sa len tekutina, ktorou Nehemiášovi ľudia posvätili obety.

34 (LXX) περιφραξας δε ο βασιλευς ιερον εποιησεν δοκιμασας το πραγμα
34 (KAT) Keď kráľ vec dôkladne preskúmal, dal miesto ohradiť a vyhlásil ho za posvätné.

35 (LXX) και οις εχαριζετο ο βασιλευς πολλα διαφορα ελαμβανεν και μετεδιδου
35 (KAT) A tým, ktorým chcel kráľ preukázať svoju blahovôľu, dával bohaté dary a také aj prijímal.

36 (LXX) προσηγορευσαν δε οι περι τον νεεμιαν τουτο νεφθαρ ο διερμηνευεται καθαρισμος καλειται δε παρα τοις πολλοις νεφθαι
36 (KAT) Nehemiášovi ľudia nazvali tú tekutinu Neftar, čo znamená »Očista«. Mnohí ju však nazývajú Neftai.

2Mach 1,1 - Úvod do 2 Mach je nižšie (2,20–33) a vlastné rozprávanie začína až 3. hl. O počte listov, ktoré poslali palestínski Židia egyptským, niet jednoty medzi vykladateľmi; pripúšťajú buď 1 (Niese), buď 2 (Knabenbauer, Herkenne), alebo 3 listy (Bruston, Laqueur, Wellhausen).

2Mach 1,7 - R. 169 Sel. = 144/43 alebo 143/42 pr. Kr., teda asi 2 roky po nastúpení Ptolemea Euergeta Fyskona na trón a asi v 5. roku panovania Demetria II. Nikatora v Sýrii. Jonatán už bol asi veľkňazom. – Druhý list. Židia skutočne zažili v Palestíne ťažké súženia za Demetria II. (porov. 1 Mach 11,53). Jason zapredal záujmy Svätej zeme (t. j. Palestíny; pozri Zach 2,16; Ex 3,5; Sk 7,33) a Božieho kráľovstva, keď sa spojil s Epifanesom a zakúpil si veľkňazstvo (4,7 nn.).

2Mach 1,8 - O znesvätení a očiste chrámu za Antiocha Epifanesa porov. 1 Mach 4,36–58; 1,39 a 2 Mach 6 (vyliatie nevinnej krvi); o chrámových bránach pozri 8,33. O modlitbe Židov sa hovorí v 8,14 n.23. – "Dni stánkov v mesiaci kislev" (na rozdiel od sviatku Stánkov v mesiaci tišri) je osemdenná slávnosť posvätenia jeruzalemského chrámu; porov. nižšie 10,6 a 1 Mach 4,59.

2Mach 1,10 - R. 188 Sel. = 125/4 pr. Kr. – Tretí list. Aristobulus bol členom veľkňazskej rodiny jeruzalemskej ("pokolenie pomazaných kňazov"=veľkňazi a ich rod, Lv 4,3.5.16) a bol "učiteľom" (t. j. poradcom) kráľa Ptolemea Filometora (pozri 1 Mach 1,18) alebo jeho brata Ptolemea Fyskona. Aristobulus je známy židovský peripatetický filozof, ktorý venoval kráľovi Ptolemeovi alegorický výklad Pentateuchu, tak Klement Alex., Euzébius.

2Mach 1,13 - Pod "vojvodcom Antiochom", ktorý sa v našom texte spomína, treba rozumieť Antiocha III. Veľkého, ktorý zahynul v Perzii, keď sa pokúšal vydrancovať chrám v Elymaide. Tento chrám bol síce zasvätený bohu Beliovi, ale je odôvodnená mienka, že bol zasvätený aj bohyni Nanee, lebo Bel bol s touto bohyňou ženatý. – Antiochus III. Veľký podnikol výpravu na biblický Východ, aby si zadovážil peniaze na vojnu s Rimanmi. V Elymaide sa chcel zmocniť chrámových pokladov, ale aby sa nezdalo, že jeho čin je svätokrádež, predstieral, že chce uzavrieť obradné manželstvo s bohyňou Naneou, a tak by chrámové poklady, ako veno Naneino, patrili jemu. – Nanea by mohla byť bohyňa Anáhita (Anaia, Anaitis); skôr však je to bohyňa Naná (Na-na-a, Na-na-ai), známa z babylonsko-asýrskych nápisov ako bohyňa plodnosti (Artemis, Diana). V starších dobách sa nazývala Niná (Pani vôd), dcéra boha Ea (Apsu), dieťa z Eridu, mesta to boha Ea.

2Mach 1,18 - List povzbudzuje egyptských Židov k spoločnej oslave dvoch sviatkov. S výročnou slávnosťou očisty chrámu v mesiaci kislev (nazýva sa "Deň stánkov", lebo sa konala obdobne ako slávnosť Stánkov v mesiaci tišri; porov. vyššie v. 6; 2,16; 10,6) má sa sláviť aj pamiatka nájdenia posvätného ohňa za Nehemiáša. – Len v prenesenom alebo rozšírenom zmysle možno povedať, že Nehemiáš "postavil chrám" (to bolo dielo Zorobábelovo); Nehemiáš dobudoval múry Jeruzalema. Možno pripustiť, že niečo opravil alebo dostavoval na chráme (Neh 2,8; Joz. Flávius, Starož. 11,5,7).

2Mach 1,20-23 - Od pádu Jeruzalema (r. 587 pr. Kr.) až do Nehemiášovho návratu do Jeruzalema (r. 444 pr. Kr.) uplynulo 143 rokov. Nehemiáša poslal Artaxerxes I. Miesto "keď nám zvestovali" niektorí čítajú: "keď zvestovali Nehemiášovi"; ale je možné, že to "nám" je z prameňa, ktorý bol napísal očitý svedok.

2Mach 1,24-30 - Krásna liturgická modlitba, v ktorej sú uvedené viaceré vlastnosti Boha, najmä ako: stvoriteľ a udržovateľ všetkého stvorenia (porov. Múd 11,25). On "posvätil" svoj národ tým, že ho zasvätil svojej službe a oddelil od ostatných národov. – "Sväté miesto"=Palestína; Sir 50,12–25. – K tejto modlitbe porov. Ex 15,17; Dt 30,3–5; 32,9.

2Mach 1,31-35 - Zvyškom tekutiny, ktorá zostala po vyliatí na drevo a obetu (v. 21), poliali kamene. Horľavina sa zapálila od plameňov oltárneho ohňa, čím bolo naznačené, že na oltári nemá byť nijaký iný oheň, okrem posvätného ohňa.

2Mach 1,36 - Z pomenovania "Neftar" alebo z ľudového názvu "Neftai" (Nefi, Neftaei) sa dá usúdiť, že tá "hustá tekutina" bola vlastne "nafta", t. j. olej; známy tiež pod menom "médsky olej". Za tento výklad je aj talmudská tradícia (Scholion Megillat Taanit), podľa ktorej našli Židia po návrate z Babylonska zapečatený hrniec oleja, ktorým sa naplňovali svietniky.