  | 1. kniha MachabejcovBiblia - Sväté písmo(VUL - Latinský - Nova Vulgata) | 1Mach 13, 1-54 |
1 1Mach 13, 1 Et audivit Simon quod con gregavit Tryphon exercitum copiosum, ut veniret in terram Iudae et attereret eam. 2 1Mach 13, 2 Videns quia in tremore populus est et in timore, ascendit Ierusalem et congregavit populum 3 1Mach 13, 3 et exhortatus est eos et dixit illis: “ Vos scitis quanta ego et fratres mei et domus patris mei fecimus pro legibus et pro sanctis proelia et angustias quales vidimus. 4 1Mach 13, 4 Horum gratia perierunt fratres mei omnes propter Israel, et relictus sum ego solus. 5 1Mach 13, 5 Et nunc non mihi contingat parcere animae meae in omni tempore tribulationis; non enim melior sum fratribus meis. 6 1Mach 13, 6 Vindicabo tamen gentem meam et sancta, uxores quoque et natos vestros, quia congregatae sunt universae gentes conterere nos inimicitiae gratia ”. 7 1Mach 13, 7 Et accensus est spiritus populi, simul ut audivit sermones istos, 8 1Mach 13, 8 et responderunt voce magna dicentes: “ Tu es dux noster loco Iudae et Ionathae fratris tui; 9 1Mach 13, 9 pugna proelium nostrum, et omnia, quaecumque dixeris nobis, faciemus ”. 10 1Mach 13, 10 Et congregans omnes viros bellatores acceleravit consummare universos muros Ierusalem et munivit eam in gyro. 11 1Mach 13, 11 Et misit Ionathan filium Absalomi et cum eo exercitum magnum in Ioppen et, eiectis his, qui erant in ea, remansit illic in ea. 12 1Mach 13, 12 Et movit Tryphon a Ptolemaida cum exercitu multo, ut veniret in terram Iudae, et Ionathas cum eo in custodia. 13 1Mach 13, 13 Simon autem applicuit in Adidis contra faciem campi. 14 1Mach 13, 14 Et ut cognovit Tryphon quia surrexit Simon loco fratris sui Ionathae et quia commissurus esset cum eo proelium, misit ad eum legatos 15 1Mach 13, 15 dicens: “ Pro argento, quod debebat frater tuus Ionathas fisco regis propter negotia, quae habuit, detinuimus eum; 16 1Mach 13, 16 et nunc mitte argenti talenta centum et duos filios eius obsides, ut non dimissus fugiat a nobis, et remittemus eum ”. 17 1Mach 13, 17 Et cognovit Simon quia cum dolo loquuntur secum; misit tamen accipere argentum et pueros, ne inimicitiam magnam sumeret ad populum, 18 1Mach 13, 18 qui dicerent: “ Quia non misit ei argentum et pueros, periit ”. 19 1Mach 13, 19 Et misit pueros et centum talenta. Et mentitus est et non dimisit Ionathan; 20 1Mach 13, 20 et post haec venit Tryphon intrare in regionem, ut contereret eam, et gyraverunt per viam, quae ducit Adoram. Et Simon et castra eius ambulabant in omnem locum, quocumque ibant. 21 1Mach 13, 21 Qui autem in arce erant, miserunt ad Tryphonem legatos urgentes eum, ut veniret ad eos per desertum et mitteret illis alimonias. 22 1Mach 13, 22 Et paravit Tryphon omnem equitatum suum, ut veniret; et in illa nocte fuit nix multa valde, et non venit propter nivem et discessit et abiit in Galaaditim. 23 1Mach 13, 23 Et cum appropinquasset Bascaman, occidit Ionathan, et sepultus est illic; 24 1Mach 13, 24 et convertit Tryphon et abiit in terram suam. 25 1Mach 13, 25 Et misit Simon et accepit ossa Ionathae fratris sui et sepelivit eum in Modin civitate patrum eius. 26 1Mach 13, 26 Et planxerunt eum omnis Israel planctu magno et luxerunt eum dies multos. 27 1Mach 13, 27 Et aedificavit Simon super sepulcrum patris sui et fratrum suorum et exaltavit illud visu, lapide polito retro et ante; 28 1Mach 13, 28 et statuit septem pyramidas, unam contra unam, patri et matri et quattuor fratribus. 29 1Mach 13, 29 Et his fecit machinamenta circumponens columnas magnas et super columnas arma ad memoriam aeternam et iuxta arma naves sculptas, quae viderentur ab omnibus navigantibus mare. 30 1Mach 13, 30 Hoc est sepulcrum, quod fecit in Modin, usque in hunc diem. 31 1Mach 13, 31 Tryphon autem iter faciebat dolo cum Antiocho rege adulescentiore et occidit eum 32 1Mach 13, 32 et regnavit loco eius et imposuit sibi diadema Asiae et fecit plagam magnam in terra. 33 1Mach 13, 33 Et aedificavit Simon praesidia Iudaeae muniens ea turribus excelsis et muris magnis et portis et seris; et posuit alimenta in munitionibus. 34 1Mach 13, 34 Et elegit Simon viros et misit ad Demetrium regem, ut faceret remissionem regioni, quia actus omnes Tryphonis fuerant rapinae. 35 1Mach 13, 35 Et Demetrius rex ad verba ista respondit ei et scripsit epistulam talem: 36 1Mach 13, 36 “ Rex Demetrius Simoni summo sacerdoti et amico regum et senioribus et genti Iudaeorum salutem. 37 1Mach 13, 37 Coronam auream et baen, quam misistis, suscepimus; et parati sumus facere vobiscum pacem magnam et scribere praepositis regis remittere vobis, quae indulsimus. 38 1Mach 13, 38 Quaecumque enim constituimus vobis, constant; munitiones, quas aedificastis, vobis sint. 39 1Mach 13, 39 Remittimus quoque ignorantias et peccata usque in hodiernum diem et coronam, quam debebatis; et, si quid aliud erat tributarium in Ierusalem, iam non sit tributarium. 40 1Mach 13, 40 Et, si qui ex vobis apti sunt conscribi inter nostros, conscribantur, et sit inter nos pax ”. 41 1Mach 13, 41 Anno centesimo septuagesimo ablatum est iugum gentium ab Israel. 42 1Mach 13, 42 Et coepit populus Israel scribere in conscriptionibus et commutationibus: “ Anno primo sub Simone summo sacerdote magno duce et principe Iudaeorum ”. 43 1Mach 13, 43 In diebus illis applicuit Simon ad Gazaram et circumdedit eam castris et fecit machinam et applicuit ad civitatem et percussit turrim unam et comprehendit. 44 1Mach 13, 44 Et eruperant, qui erant intra machinam, in civitatem; et factus est motus magnus in civitate. 45 1Mach 13, 45 Et ascenderunt, qui erant in civitate, cum uxoribus et filiis supra murum, scissis tunicis suis, et clamaverunt voce magna postulantes a Simone dextras sibi dari 46 1Mach 13, 46 et dixerunt: “ Non nobis reddas secundum malitias nostras sed secundum misericordiam tuam ”. 47 1Mach 13, 47 Et consensit illis Simon et non debellavit eos; eiecit tamen eos de civitate et mundavit aedes, in quibus fuerant simulacra, et tunc intravit in eam canens et benedicens. 48 1Mach 13, 48 Et, eiecta ab ea omni immunditia, collocavit in ea viros, qui legem facerent, et munivit eam et aedificavit sibi habitationem. 49 1Mach 13, 49 Qui autem erant in arce Ierusalem, prohibebantur egredi et ingredi regionem et emere ac vendere; et esurierunt valde, et multi ex eis fame perierunt. 50 1Mach 13, 50 Et clamaverunt ad Simonem, ut dextras acciperent, et dedit illis et eiecit eos inde et mundavit arcem a contaminationibus. 51 1Mach 13, 51 Et intraverunt in eam tertia et vicesima die secundi mensis, anno centesimo septuagesimo primo, cum laude et ramis palmarum et cinyris et cymbalis et nablis et hymnis et canticis, quia contritus est inimicus magnus ex Israel. 52 1Mach 13, 52 Et constituit, ut omnibus annis agerentur dies hi cum laetitia. 53 1Mach 13, 53 Et munivit montem templi, qui erat secus arcem, et habitavit ibi ipse et qui cum eo erant. 54 1Mach 13, 54 Et vidit Simon Ioannem filium suum quod vir esset et posuit eum ducem virtutum universarum; et habitavit in Gazaris.
| | | 1Mach 13, 1-54 |
1Mach 13,1-9 - Právom mohol poukazovať Šimon na svoje statočné činy; porov. 5,21 nn.; 11,65 n.; 12,33 n. 38. Celá jeho rodina "prestála" (doslovne: "videla"; ako Jer 5,12) mnoho súženia. Šimon mylne pokladal brata Jonatána už za mŕtveho (v. 4), no bol len zajatý, ako sa neskoršie dozvedel od samého Tryfona (v. 15.).
1Mach 13,11 - Šimon vraj preto siahol k tomuto tvrdému zákroku (podľa Joz. Flávia), lebo sa obával, že vydajú mesto Tryfonovi. Jafa zostala potom v židovských rukách až do Pompeia (63 pr. Kr.). Tento rozhodný čin sa spomína v 14,5 a 34.
1Mach 13,19 - Obrat "nedodržal slovo" je doslovne "luhal".
1Mach 13,20 - Tryfon tiahol s vojskom od Ptolemaidy najprv pozdĺž pobrežia, potom cez rovinu Šaron k severozápadným hraniciam Júdska (v. 12), ale tu musel zmeniť smer cesty, lebo mu prekážala Šimonova pevnosť Adida (12,38). Preto obišiel okraj vrchoviny a mienil sa dostať do Jeruzalema od juhu, z Edomska, ako to bol predtým dvakrát urobil Lyziáš. Tiahol teda od severozápadných hraníc Júdska na Maresu (5,66) a potom juhovýchodne k Adore. – Adora (Vg: Ador; v 2 Krn 11,9: Adoraim, Aduran), dnes veľká dedina Dura, 10 km juhozápadne od Hebronu (5,65).
1Mach 13,23 - Tryfon tiahol cez Moabsko a Amonsko až ku Baskame. Baskama, asi dnešný Tell-Bázúk, severovýchodne od Genezaretského jazera.
1Mach 13,25 - O Modeine porov. 2,1.
1Mach 13,28-30 - Porov. 10,76; 12,33; 14,5. Pomník stál na návrší nad dedinou, takže bol viditeľný aj od mora (vzdialenosť asi 28 km). – Za čias inšpirovaného autora bolo možno hrobku ešte vidieť. Podobne píše Joz. Flávius a Euzebius (okolo 340 po Kr.). Guerin sa domnieva, že pri svojich vykopávkach (r. 1872) našiel pozostatky tejto hrobky v Chirbet Medije.
1Mach 13,31 - Dejepisci jednohlasne dosvedčujú, že Antiochus VI. Dionýz sa stal obeťou zákernej politiky Tryfonovej. Tak Joz. Flávius, Diodor, Apián, Justín. Podľa Lívia vraždu vykonali podplatení lekári. Sporný je len rok Antiochovej smrti. Spomenutí dejepisci tvrdia, že Tryfon dal zavraždiť Antiocha až po Demetriovej výprave proti Partom v Médii, ktorú podnikol r. 141 pr. Kr. O tejto nešťastnej výprave je reč v hl. 14. V tomto prípade by v. 31 n. patrili až za hl. 14. – Novší vykladatelia sú tej mienky, že Antiochus bol zavraždený r. 170 Sel. (=142 pr. Kr.), vtedy prvý rok Tryfonovej vlády bol by 142/41 pr. Kr. Takto by boli v. 31 n. časove na svojom mieste; veď aj udalosti, o ktorých je reč vo v. 41–51, spadajú do začiatku r. 171 Sel. (=141 pr. Kr.). Nevládol teda Tryfon v mene Antiochovom 8 rokov (Lívius, Epit. 52 a 53), ale len asi 3 roky (s tým sa dajú zrovnať aj 4 roky Joz. Flávia, ak ich berieme len ako čiastočné roky), a to: 145–142/41 pr. Kr. (Kugler, Kolbe, Schürer).
1Mach 13,35-37 - Demetrius zo strachu pred Tryfonom a Partmi bol ochotný vyjednávať so Šimonom. Ako znak dobrej vôle bolo, že prevzal Šimonove dary: zlatú korunu (porov. 10,20.29; 11,35) a palmové ratolesti zo zlata (porov. 2 Mach 14,4).
1Mach 13,38-40 - Z celej správy vidieť, že je to nielen uzmierenie, ale vyhlásenie židovskej nezávislosti.
1Mach 13,41 - Židia, oslobodení od "jarma pohanov" (porov. tiež 14,38), vzali r. 170 Sel. (=jar 142/41 pr. Kr.) za východisko novej éry, podľa ktorej datovali svoje štátne listiny, súkromné listy a obchodné zmluvy. – O minciach slobody porov. 15,6. – Šimon dostal titul "hegúmenos"=skôr ako: miestodržiteľ, etnarcha ("knieža").
1Mach 13,43 - Miesto "Gaza" (tak gr. i Vg) prekladáme so zreteľom na 14,7.34; 15,28; 16,1: Gazara; t. j. Gezer (4,15; 7,45; 9,52). Gezer dobýval Šimon iste ešte pred uzavretím zmluvy s Demetriom.
1Mach 13,49-53 - Porov. 12,36; 13,21 n. O palmových ratolestiach ako znakoch radosti porov. 2 Mach 10,7; Jn 12,13. – Pamätný deň očisty hradu od Sýrčanov (23. ijjar 171 Sel.=16. máj 142 pr. Kr., podľa Kuglera) bol neskoršie zatlačený inými pamätnými dňami, až zapadol do zabudnutia. Na chrámovej hore, ktorú opevňoval už Júda (4,60), potom Jonatán (10,11), si Šimon vybudoval svoju rezidenciu.
